UDHËZUES XHEPI PËRKUJDESJA PËR TË RRITUR DHE FËMIJËT – VIKTIMA TË PËRDHUNIMIT

Qendra për dërgimin e viktimave të përdhunimit është një vend në të cilin dërgohen viktimat që do të paraqiten ose do të jenë të paraqitur dhe ku mund të bëhen të gjitha proceduar e nevojshme shëndetësore, psikosociale dhe ligjore dhe të sigurisë në një vend, në mjedis të sigurt dhe të besueshëm, në përputhje me rekomandimet e të gjitha institucioneve relevante ndërkombëtare dhe Procedurës standarde të funksionimit për veprim në qendrat.
Udhëzuesi që e keni në dispozicionin është i dedikuar për punonjësit shëndetësorë, atyre që ofrojnë shërbime viktimave të përdhunimit, me qëllim që t’u jepet një përgjigje e thjeshtë, cilësore dhe efektive nevojave të viktimave të dhunës seksuale.

UDHËZUES XHEPI PËRKUJDESJA PËR TË RRITUR DHE FËMIJËT – VIKTIMA TË PËRDHUNIMIT LISTA E KONTROLLIT

Personat që janë në dijeni të përdhunimit kanë obligim ta raportojnë rastin në shërbimet MPB-së – policia dhe në Qendrat e Punëve Sociale (ky veprim është i detyrueshëm, derisa legjislacioni të harmonizohet me Konventën e Stambollit).
Tregoni respekt dhe ndjeshmëri për viktimat, veproni me profesionalizëm dhe përgjegjësi!
Regjistroni dhe dokumentoni rastin në mënyrë të ndërgjegjshme dhe profesionale.
Informo, merrni një histori të detajuar kur i gjithë ekipi është së bashku që të shmanget ri- viktimizimi.
Përgatitni viktimën për ekzaminim. Pëlqimi pas informimit është parakusht për ekzaminim dhe trajtim (përveç rasteve të parashikuara me Ligjin për të drejtat e pacientëve)

PËRGJIGJE SHUMË SEKTORIALE

Koordinimi i një ekipi në përbërje: shëndetësi (specialist në gjinekologji dhe obstetrikë dhe punëtorë shëndetësorë), MPB-ja – policia, Prokuroria Publike, IP Qendra Ndërkomunale për Punë Sociale, Instituti i Mjekësisë Ligjore.
‣ Policia njoftohet në numrin 192. Vijon koordinimi me inspektorët kompetentë dhe me
prokurorin publik.
IPN QPS lokale që është kompetente njoftohet në telefonat:
‣ IP Qendra Ndërkomunale për Punë Sociale Shkup: 02/3 297-700; 02/3 297-703; 072/577-969
‣ Ekipi i specializuar për trajtimin e rasteve urgjente të kategorive të cenueshme – 078/230-943; 076/381-762
‣IPN QPS Shkup: 078 230 943; 076 381 762
‣ IP Qendra Ndërkomunale për Punë Sociale Tetovë: 044/331-575; 070/209-028
‣ IP Qendra Ndërkomunale për Punë Sociale Kumanovë: 031/438-160; 076/299-464
Për mbledhjen e dëshmive mjeko-ligjore kontaktohet mjek i mjekësisë ligjore.
Për shërbimet e parandalimit të HIV-it (PEP), parandalimit të tetanusit dhe hepatitit B rekomandohet konsultimi me një specialist të sëmundjeve infektive.

PËRKUJDESJA PËR FEMRAT DHE MESHKUJT PAS PËRDHUNIMIT – LISTA E KONTROLLIT

Trajtimi klinik i viktimave të përdhunimit (të mbijetuarve) përfshin:

Shpjegojini viktimës procesin, duke theksuar se çdo gjë mbahet në fshehtësi dhe
nevojën që të jepet pëlqim.
Merrni një histori të detajuar, diskutoni me dhembshuri.
Bëni një ekzaminim fizik dhe gjenital; dokumentoni të gjitha gjetjet.
Trajtoni plagët dhe nëse ka indikacione, jepni imunizimin kundër tetanusit.
5.Mblidhni provat përkatëse mjeko-ligjore.
Ofroni profilaksi dhe trajtim:
‣ Parandalimi dhe trajtimi i infeksioneve seksualisht të transmetueshme (IST).
‣ Profilaksia pas ekspozimit (PEP) në infeksionin HIV.
‣ Ofroni kontracepsion urgjent (KU) për femrat nëse përdhunimi ka ndodhur në 5
ditët e fundit.
‣ Ofroni pilula kontraceptive orale, ose futje një pajisje intrauterine (spirale).
Shpjegoni opsionet për këshillim dhe testim vullnetar (KTV).
Jepni dozën e parë të vaksinës kundër hepatitit B, nëse është e mundur.
Dërgojeni në shërbime psikosociale dhe mbrojtëse që janë në dispozicion.
Caktoni një vizitë pasuese dhe lëshoni një certifikatë mjekësore viktimës.
Nëse është shkaktuar shtatzëni, diskutoni opsionet për ndërprerjen e shtatzënisë.

А. Parandalimi dhe trajtimi i IST-ve te të rriturit
Shënim: Këta janë shembuj të trajtimit për IST, por ka edhe mundësi të tjera.
Kur situata të stabilizohet, përshtatuni me protokollet vendore.

IST	Trajtimi
Gonorreja	cefixime 400 mg në mënyrë orale, një dozë e vetme ose ceftriaxone 125 mg intramuskulare, një dozë e vetme.
Infeksion klamidial	azithromycin 1 g në mënyrë orale, në një dozë të vetme. Ky antibiotik është gjithashtu efektiv edhe kundër inkubacionit të sifilizit (brenda 30 ditëve nga ekspozimi), ose doxycycline 100 mg në mënyrë orale, 2 herë në ditë për 7 ditë (kundër indikacion në shtatzëni).
Infeksioni klamidial te gruja shtatzënë	azithromycin 1 g në mënyrë orale, në një dozë të vetme. Ky antibiotik është gjithashtu efektiv kundër inkubacionit të sifilizit (brenda 30 ditëve nga ekspozimi), ose erythromycin 500 mg në mënyrë orale, 4 herë në ditë për 7 ditë, ose amoxicillin 500 mg në mënyrë orale, 3 herë në ditë për 7 ditë
Sifiliz	Benzathine benzylpenicillin* 2.4 milion IU, në mënyrë intramuskulare, vetëm një herë (jepni si dy injeksione në vende të veçanta), ose azithromycin 2 g në mënyrë orale si një dozë e vetme për trajtimin e sifilizit primar, sekondar dhe të hershëm latent që zgjat < 2 vjet. (Ky antibiotik është gjithashtu aktiv kundër infeksioneve klamidiale.)
Sifiliz, pacientë alergjikë ndaj penicilinit	azithromycin 2 g në mënyrë orale si një dozë e vetme për trajtimin e sifilizi primar sekondar dhe i hershëm latent me një kohëzgjatje prej < 2 vjet, ose doxycycline 100 mg në mënyrë orale 2 herë në ditë për 14 ditë (kundër indikacione në shtatzëni). Azitromicina dhe doksiciklina janë gjithashtu aktive kundër infeksioneve klamidiale.
Sifilizi te gratë shtatzëna alergjike ndaj penicilinës	azithromycin 2 g në mënyrë orale si një dozë e vetme (për trajtimin e sifilizit primar, sekondar dhe të hershëm latent me një kohëzgjatje prej < 2 vjet), ose erythromycin ** 500 mg në mënyrë orale, 4 herë në ditë për 14 ditë. Azitromicina dhe eritromicina janë gjithashtu aktive kundër infeksionet klamidiale
Trikomonijaza	metronidazole 2 g në mënyrë orale si një dozë e vetme, ose tinidazole 2 g në mënyrë orale si një dozë e vetme, ose metronidazole 400, ose 500 mg në mënyrë orale, 2 herë në ditë për 7 ditë. Shmangni metronidazolin dhe tinidazolin në tremujorin e parë të shtatzënisë

Shënim: benzatinë benzilpenicilina mund të hiqet nëse regjimi i supozuar i trajtimit përfshin
azitromicinë, e cila është efektive kundër inkubacionit të sifilizit, përveç nëse është e vërtetuar
rezistenca.
Siguroni trajtimin më të lehtë dhe më të shkurtër të mundshëm me barnat që janë në dispozicion.
Nëse trikomonijaza është e zakonshme në vendin/rajonin tuaj, përfshijeni atë në trajtimin
tuaj.
Shembull:
Trajtimi i supozuar për gonorrenë, sifilizin dhe infeksionin klamidial te një grua që nuk
është shtatzënë dhe që nuk është alergjike ndaj penicilinës:
cefixime 400 mg në mënyrë orale + azithromycin 1 g në mënyrë orale
ose
ciprofloxacin 500 mg në mënyrë orale + benzathine benzylpenicillin 2.4 milion IU
në mënyrë intramuskulare + doxycycline 100 mg në mënyrë orlae, 2 herë në ditë për
7 ditë.

B. Profilaksia pas ekspozimit (PEP) në infeksionin HIV
Duhet të fillohet brenda 72 orëve pas përdhunimit.
Për adoleshentët > 40 kg dhe të rriturit, duke përfshirë gratë shtatzëna dhe ato që japin gji.

Trajtimi	Përshkruani	Furnizim për 28 ditë
Një tabletë e kombinuar që përmban Zidovudine (300 mg) dhe Lamuvidine (150 mg)	1 tabletë 2 herë/ditë	60 tableta
ose	ose	ose
Zidovudine (ZDV/AZT) tabletë 300 mg	1 tabletë 2 herë/ditë	60 tableta
plus	plus	plus
Lamuvidine (3TC) tabletë 150 mg	1 tabletë 2 herë/ditë	60 tableta

C. Kontracepsion urgjent (KU)
KU mund të përdoret në mënyrë të sigurt nga çdo grua apo vajzë, edhe kur shtatzënia
nuk përjashtohet përfundimisht.
Dy doza të pilulave kontraceptive urgjente (KU) duhet të merren brenda 5 ditëve pas marrëdhënies
së padëshiruar.
Ekzistojnë dy mënyra të kontracepsionit urgjent:

Regjim vetëm me levonorgestrel: 1.5 mg levonorgestrel në një dozë të vetme (ky
është regjimi i rekomanduar; është më efektiv dhe ka më pak efekte anësore),
ose
Regjimi i kombinuar estrogen-progestogen (Yuzpe): dy doza prej 100 mg
ethinylestradiol, plus 0,5 mg levonorgestrel, të marra në një interval prej 12 orësh.

Tabela për kontracepsion urgjent (KU)

Regjimi	Për bërja e tabletës	Emrat më të shpeshtë të markave	Doza e parë numri i table tave	Doza e dytë 12 orë më vonë numri i tabletave
Vetëm levonorgestel	750 μg	Levonelle, NorLevo, Plan B, Postinor-2, Vikela	2	0
Vetëm levonorgestel	30 μg	Microlut, Microval, Norgeston	50	0
Vetëm levonorgestel	37,5 μg	Ovrette	40	0
I kombinuar	EE 50 μg + LNG250 μg ose EE 50 μg + NG 500 μg	Eugynon 50, Fertilan, Neogynon, Noral, Nordiol, Ovidon, Ovral, Ovran, Tetragynon/PC-4, Preven, E-Gen-C, Neo- Primovlar 4	2	2
I kombinuar	EE 30 μg + LNG150 μg ose EE 30 μg + NG 300 μg	Lo/Femenal, Microgynon, Nordete, Ovral L, Rigevidon	4	4

PËRKUJDESJE PËR FËMIJËT PAS PËRDHUNIMIT NËN 12 VJET, OSE ME PESHË MË TË VOGËL SE 45 KG – LISTA E KONTROLLIT

Trajtimi klinik i viktimave të përdhunimit (të mbijetuarve) përfshin:

Biseda duhet të zhvillohet në një dhomë të veçantë, të ndriçuar mirë dhe të pastër, në
prani të një ofruesi të shërbimit që është i së njëjtës gjini. Shpjegojini viktimës procesin,
respektoni besueshmërinë dhe nevojën për dhënien e pëlqimit.
Merrni një histori të detajuar, diskutoni me dhembshuri.
Bëni një ekzaminim fizik dhe gjenital; dokumentoni të gjitha gjetjet.
Mblidhni provat përkatëse mjeko-ligjore.
Ofroni profilaksi dhe trajtim:
‣ Parandalimi dhe trajtimi i infeksioneve seksualisht të transmetueshme (IST).
Trajtoni plagët dhe nëse tregohet, jepni imunizimin kundër tetanusit.
‣ Profilaksia pas ekspozimit në infeksionin HIV (PEP).
‣ Ofroni kontracepsion urgjent (KU) për vajzat nëse përdhunimi ka ndodhur në 5
ditët e fundit.
Shpjegoni opsionet për këshillim dhe testim vullnetar (KTV).
Jepni dozën e parë të vaksinës kundër hepatitit B, nëse është e mundur.
Dërgojeni në shërbimeve psikosociale dhe mbrojtëse që janë në dispozicion.
Caktoni një vizitë pasuese dhe jepni një certifikatë mjekësore viktimës.
(i mbijetuari).
Nëse është shkaktuar shtatzëni, diskutoni opsionet për ndërprerjen e shtatzënisë.
(Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, Ligji për ndërprerjen e shtatzënisë, Gazeta Zyrtare
e Republikës së Maqedonisë së Veriut nr. 101/2019 e rregullon ndërprerjen e shtatzënisë
te të miturit, si dhe rrethanën kur shtatzënia ka ndodhur si pasojë e përdhunimit)

А. Parandalimi dhe trajtimi i IST-së te fëmijët
OBSH-ja rekomandon trajtim për IST te fëmijët dhe adoleshentët (mund të përdoret edhe
për trajtim të supozuar).

IST	Pesha os mosha	Trajtimi
Gonorreja	<45 kg	ceftriaxone 125 mg intramuskulare, një dozë e vetme ose spektinomycin 40 mg/kg peshë trupore, në mënyrë intra muskulare (deri në maksimum 2 g), dozë e vetme ose (nëse > 6 muaj) cefixime 8 mg/kg peshë trupore në mënyrë orale, një dozë e vetme
Gonorreja	<45 kg	Trajtoni sipas protokollit të të rriturve
Хламидија	<45 kg	azithromycin 20 mg/kg në mënyrë orale, një dozë e vetme ose erythromycin 50 mg/kg peshë trupore në ditë, në mënyrë orale (deri në maksimum 2 g), e ndarë në 4 doza, gjatë 7 ditëve
Klamidija	>12 vjet	Trajtoni sipas protokollit të të rriturve
Klamidija	<45 kg por edhe <12 vjet	erythromycin 500 mg në mënyrë orale, 4 herë në ditë për 7 ditë ose azithromycin1 g në mënyrë orale, një dozë e vetme
Sifiliz		*benzathine penicillin 50 000 IU/kg IM (deri në një maksimum prej 2.4 milion IU), dozë e vetme
Pacientë me sifiliz alergjik në penicilinë	>12 vjet	erythromycin 50 mg/kg peshë trupore në ditë, në mënyrë orale (maksimumi deri në 2 g), e ndarë në 4 doza, gjatë 14 ditëve
Trihomonijazë	>12 vjet	metronidazol 5 mg/kg peshë trupore në mënyrë orale, 3 herë në ditë gjatë 7 ditëve
Trihomonijazë	>12 vjet	Trajtoni sipas protokollit të të rriturve

benzathine benzylpenicillinmund të hiqet nëse regjimi i supozuar i trajtimit përfshin azithromycin, i cili është efektive kundër inkubacionit të sifilizit, përveç nëse është e vërtetuar rezistenca.

B. Profilaksia pas ekspozimit (PEP) në infeksionin HIV
Duhet të fillohet brenda 72 orëve pas përdhunimit.

Pesha ose mosha	Trajtimi	Përshkruani	Furnizimi për 28 ditë
<12 vjet ose 5-9 kg	Zidovudine (ZDV/ AZT) сируп* 10 mg/ml plus Lamivudine (3 TC) shurup 10 mg/ml	7,5 ml 2 herë në ditë plus 2,5 ml 2 herë në ditë	= 420 ml (i.e. 5 shishe 100 ml, ose 3 shishe 200 ml) plus = 140 ml (i.е. 2 shishe 100 ml ose 1 shishe 200 ml)
10 -15 кг	Zidovudine (ZDV/ AZT) kapsulë e 100 mg plus Lamivudine (3 TC) Tableta 150 mg	1 kapsulë 3 herë në ditë plus ½ tabletë 2 herë në dite	90 kapsula plus 30 tableta
20-39 кг	Zidovudine (ZDV/ AZT) kapsulë e 100 mg plus Lamivudine (3 TC) Tableta 150 mg	2 kapsula 3 herë në ditë plus 1 tabletë 2 herë në ditë	120 kapsula plus 60 tableta

*Hidhni shishen e shurupit 15 ditë pas hapjes.

C. Kontracepsioni urgjent (KU)
Shënim: Është e mundur që vajzat të kenë ovulacion përpara menstruacioneve të tyre të para
(menarke). Edhe atyre, ashtu si vajzave me menstruacione, duhet t’u jepet kontracepsioni
urgjent. Shihni protokollin KU për të rriturit.

Përshtatur nga Post-Rape Care for Adults and Children Pocket Guide, sipas PATH nga rekomandimi (OBSH, UNHCR) në Menaxhimin klinik të të mbijetuarve të përdhunimit.

Qendrat për viktimat e dhunimit gjenden në I SHP KU Gjinekologji dhe akusheri – Shkup, Spitali i përgjithshëm – Kumanovë dhe Spitali klinik – Tetovë

Kjo broshurë është përpiluar me mbështetjen e UNFPA-së, Fondi i Kombeve të Bashkuara për popullsinë.